2040-жылга чейинки «Жалал-Абад шаарын өнүктүрүүнүн башкы планы.

Кыргыз Республикасынын Мамкурулушуна караштуу Мамлекеттик шаар куруу жана архитектура долбоорлоо институту Жалал-Абад шаарынын башкы планын иштеп чыгат (Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн "2018-2025-жылдарга Кыргыз Республикасынын калктуу конуштарынын башкы пландарын иштеп чыгуу боюнча Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн Программасын бекитүү жөнүндө" токтомунун негизинде, 2017-жылдын 17-августунда, №490).
Башкы план эки этапта иштелип чыгат:
башкы пландын концепциясы
калктуу конуштун башкы планы
2040-жылга чейинки мезгилге Жалал-Абад шаарын өнүктүрүүнүн башкы планынын концепциясы институт тарабынан 2019-жылы иштелип чыккан, андан соң долбоордук материалдар Жалал-Абад шаардык кеңешинин VIII-чакырылышынын XVII-сессиясында каралып, бекитилген (№4 токтом  30.05.2019-ж.).
"Жалал-Абад шаарынын башкы планы" долбоорун аткаруу үчүн буюртмачы – Жалал-Абад шаарынын мэриясына караштуу муниципалдык менчик башкармалыгы менен келишим түзүлгөн.
Учурда институт келишимге жана этап-этабы менен долбоорлоо тапшырмасына ылайык төмөнкүдөй долбоорлоо материалдарын иштеп чыгууну аяктады:
- коркунучтуу табигый, техногендик процесстердин жана кубулуштардын схемасы;
- аймактын учурдагы абалынын жана комплекстүү баалоонун схемасы;
- жаратылыш чөйрөсүнүн учурдагы абалынын схемасы;
- Жалал-Абад облусун өнүктүрүү схемасы;
- жаратылыш чөйрөсүнүн болжолдонгон абалынын схемасы;
- аймактарды өнүктүрүүнүн башкы планы;
- ички жана тышкы транспортту өнүктүрүү схемасы;
- көчөлөрдүн жана жолдордун типтүү туурасынан жасалган профилдери.
- Кыскача түшүндүрмө кат.

"Жалал-Абад шаарынын тарыхый-архитектуралык таяныч планын", "Жалал-Абад шаарынын башкы планынын курамында тарых жана маданият эстеликтерин коргоо зоналарынын долбоорун" иштеп чыгуу үчүн буюртмачы КР Маданият, маалымат жана туризм министрлигинин алдындагы " Кыргызреставрация " УИПИ менен келишим түзгөн. Ошондой эле "Жалал-Абад шаарынын башкы планынын инженердик жабдуулары" бөлүмү менен "Аква Строй"ЖЧКсы боюнча долбоордук иштерди аткарууга келишим түзүлдү.
Жалал-Абад шаары Сузак районунун түштүк бөлүгүндө жайгашкан. Ал Жалал-Абад облусунун администрациялык борбору жана чоңдугу боюнча Кыргызстандын үчүнчү шаары болуп саналат. Бул республиканын түштүгүндөгү ири шаарлардын бири болуп саналат.
Башкы пландын негизги милдети 2040-жылга чейинки мезгилге шаардын аймактык өнүгүүсүнүн негизги багыттарын жана келечекте Жалал-Абад шаарынын кеңейтилиши жана өсүшү мүмкүн болгон жерлерин негиздөө болуп саналат. Концепцияда кабыл алынган аймактарды өнүктүрүүнүн негизги багыттары Жалал-Абад шаарынын Башкы планынын болжолдуу мезгилине шаарды өнүктүрүү стратегиясын негиздөө үчүн, областтын борборунун жана шаар четиндеги ЖӨБ органдарынын социалдык-экономикалык артыкчылыктарына жана салым кошуу:
‒ шаар куруу көйгөйлөрүн ырааттуу чечүү жана шаардын туруктуу социалдык-экономикалык өнүгүүсү үчүн шаар куруу шарттарын камсыз кылуу, шаардын аймагында мамлекеттик жана муниципалдык бийлик органдарын сактоо жана өнүктүрүү боюнча аймактык административдик борбордун функцияларын аткаруу;
‒ баа жеткис тарыхый-маданий мурастарды сактоо жана калк үчүн жагымдуу экологиялык, санитардык-эпидемиологиялык шарттарды жана курулуштун коопсуздугун камсыз кылуу;
‒ шаарлардын аймактарын натыйжалуу пайдалануу, имараттарды жана инженердик-транспорттук инфраструктураны модернизациялоо жана өнүктүрүү;
‒ жергиликтүү калктуу конуш системасын өркүндөтүү жана өнүктүрүү.
Шаарлардын жана поселоктордун өнүгүүсүнүн жана өлчөмүнүн негизги көрсөткүчү болуп алардын туруктуу калкынын саны саналат. Калктын саны шаар куруучу базада жана шаардын экономикасынын тейлөө тармагында эмгекти колдонуу орундарынын санына жараша болот.
2009-2021-жылдар аралыгындагы калктын динамикасын эске алуу менен жана экономиканы өнүктүрүү жана демографиялык өнүгүү боюнча муниципалдык жана мамлекеттик иш-чараларды ийгиликтүү ишке ашыруунун оптимисттик болжолунун негизинде Жалал-Абад шаарынын калкынын болжолдуу саны 2040-жылы болжол менен 275 миң адам.

        2040-жылга чейинки мезгилде Жалал-Абад шаарынын экономикалык жана демографиялык өсүшүнүн кабыл алынган багыттары жана параметрлери 2018-2022-жылдарга Кыргыз Республикасынын региондук саясатынын концепциясынын артыкчылыктарынан, облустун борборун, Сузак районун, Жалал-Абад аймагын жана бүтүндөй Кыргызстанды социалдык-экономикалык өнүктүрүүнүн стратегияларынан жана программаларынан келип чыгат. Пландаштырылган мезгилде экономиканы өнүктүрүү боюнча аталган стратегияларда белгиленген төмөнкүдөй иш-чаралардын ийгиликтүү ишке ашырылышы болжолдонууда:
- өнөр жай комплексиндеги кризистик көрүнүштөрдү жоюу жана ишканалардын өндүрүштүк ишин турукташтыруу боюнча;
- структуралык кайра курууну жүргүзүү боюнча;
- рынок талап кылган жаңы өндүрүштөрдү түзүү, бул базада калкты оптималдуу иш менен камсыз кылуу боюнча, бул региондук шаарлардын инфраструктурасын өнүктүрөт жана республикалык ички орун которуулардын интенсивдүүлүгүн төмөндөтүүгө мүмкүндүк берет.
      Долбоордо шаар түзүүчү объекттерди жайгаштыруу жана жайгаштыруу системасын өркүндөтүү, жаңы сапаттуу жумуш орундарын түзүү жана Жалал-Абад шаары менен Сузак районун туруктуу жана өз ара пайдалуу өнүктүрүү үчүн өбөлгөлөрдү түзүү каралган.
      Долбоордо "Жалал-Абад шаарынын курулуш куруу жана жерди пайдалануу эрежелери" шаардык ченемдик-укуктук актысынын улантуучулугу сакталып, Жалал-Абад шаарынын жана шаар четиндеги калктуу конуштардын мурда иштелип чыккан башкы пландарынын долбоордук сунуштары эске алынган.
      Долбоор аймактардын архитектуралык-пландоо уюмун өнүктүрүүнүн принципиалдуу багыттары боюнча сунуштарды, ошондой эле шаардын келечектүү чегин жана Жалал-Абад шаарынын шаар четиндеги зонасынын чектерин белгилөө боюнча сунуштарды киргизет.
      Шаардын келечектүү өсүшүн эске алуу менен, калктын коопсуздугун камсыз кылуу максатында долбоор менен иштеп жаткан аэропортту шаардын аймагынан сырткары көчүрүү сунушталган жана аэропорттун аймагында зарыл болгон социалдык-маданий-тиричилик объекттери жана эс алуу зоналары бар көп кабаттуу турак жай комплекстерин жайгаштыруу сунушталган.
      Кабыл алынган шаар куруу моделине ылайык аймакты келечекте пайдалануунун негизги түрлөрүн өнүктүрүү үчүн Жалал-Абад шаарынын долбоордук чек араларында:
-шаардын борбордук бөлүгүндө түзүлгөн өндүрүштүк жана коммуналдык-кампалык аймактардын кубаттуулугун азайтуу, курамын өзгөртүү жана коркунучтуулук классын өзгөртүү менен профилин өзгөртүү жана алардын негизинде илимий-өндүрүштүк базаларды түзүү;
- транспорттук логистиканын темир жол, автожол жана авиациялык линиялык курулмаларынын жана түйүндөрүнүн аймактарын анын инфраструктурасына киргизүү менен шаардык жана тышкы транспортту өнүктүрүү;
- долбоордук калкты жайгаштыруу жана жаратылыштык-рекреациялык аймактарды өнүктүрүү.
- жаңы ипподромдун аймагы.
- логистикалык борборлордун, өнөр жай аймактарынын жана өндүрүш базаларынын жаңы аймактары.
‒ калктуу конуштарга жакын жайгашкан өрт жана адамдын ден соолугу үчүн коркунучтуу өндүрүштүк аймактарды жок кылуу.

        Жалал-Абад шаарынын жана анын таасир этүү зонасынын тышкы транспорттук байланыштарын жана тышкы транспорттук системаларын өнүктүрүү Кыргызстандын Борбордук Азия региондук байланыш тармагына пландаштырылган интеграциясын эске алуу менен пландаштырылууда жана болжолдуу мөөнөттө:
- Кыргызстанды Кытай жана Өзбекстан менен байланыштырган эл аралык темир жол транспорттук коридорун куруу;
‒ "Түндүк-Түштүк"автожолун куруу;
-шаардын аймагында жайгашкан Жалал-Абад шаарынын учурдагы аэропортун шаардын чегинен тышкары алып чыгуу, бул шаар куруу ченемдерине ылайык келбейт. Долбоор шаардын келечектеги өсүшүн эске алуу менен жаңы аэропорт куруу менен түндүк-чыгыш бөлүгүнө аэропортту алып кетүүнү сунуш кылат;
- эл аралык транспорттук коридордун түйүндүү калктуу конуштарында бажы терминалдарын, темир жол вокзалдарын жана станцияларын ачуу.